«خلق عظیم در آئینه عرفان»

دکتر مصطفی گرجی- عفت نادری نژاد

یکی از پرسش های جدی مردم در ادوار مختلف این بوده است که اگر پیغام آوران نبودند تا پیام آن امر متعالی نامتناهی را برای موجود متناهی بیاورند، چگونه این موجود خاکی محدود در چنبره ی زمان و مکان به وجود آن امر متعالی توغل پیدا می کرد.

یکی از منابع ارزشمند برای درک این پیام ها و شخصیت پیغام بران، متون عرفانی و شبه عرفانی هستند که در هر فرهنگ و تمدن مرجع خواص و عوام هستند. متون عرفانی که صاحبان آن ها عمدتاً از تجربه ی دیدار مستقیم یا غیرمستقیم خویش در ارتباط با پیام آوران همان مکتب دم زده اند. در این میان، عرفان اسلام که به احتمال فراوان و قرائن متعدد بر آمده، از آخرین دین الهی است و سخن از دیدار با شخصیتی است که او را زبده هستی و عالم را طفیل وجودی او فرض کرده اند. انسانی که آخرین پیک و پیغام آور آن امر متعال است. در این میان، متون منثور عرفانی فارسی، از یک منظر تصویر و توصیف انسان کامل و آخرین رسول خداست که امکان درک و شناخت کامل آن حضرت، بدون بازخوانی این دسته از متون دشوار است. نگاه اجمالی به مجموعه ی توصیفات مربوط به پیامبر اسلام و مسایل مربوط به نبوت و ولایت و… در متون منثور عرفانی و مقایسه نوع نگاه این دسته از آثار به پیامبران به ویژه پیامبر اسلام نشان می دهد که این تصویر و توصیف ها در متون دیگر (غیر عرفانی) سابقه ندارد.